Нийгмийн даатгалын газрын дарга Д.Нармандахтай ярилцлаа. 

-Байгууллага дээрээ хэрэгжүүлсэн ажил нь сайн жишиг болж, нийгмийн салбарыг хамарсан төсөл болон өргөжин хэрэгжиж эхэллээ. 2025 оны Нийгмийн даатгалын байгууллагын онцлох ажил яах аргагүй мөн биз?
–2024 онд манай байгууллагын  хувьд хуулийн болон системийн шинэчлэлтэй холбоотой томоохон сорилтуудтай  тулгарсан. Энэ хүндрэл, бэрхшээлийг даван туулах зорилгоор “Сэтгэл зүйн дархлаатай хамт олон” төслийг бүтэн жилийн хугацаанд хэрэгжүүлсэн. Байгууллагынхаа дотоод боломжийг ашиглан хэрэгжүүлсэн энэ ажил маань салбарын хэмжээнд сайн жишиг болж, 2027 он хүртэл хэрэгжих  төсөл болсонд туйлын баяртай байна. Ер нь 2025 он манай байгууллагын хувьд ололт амжилт ихтэй жил байна. 

-Та ажилтан албан хаагчид маань  2024 онд томоохон сорилтуудтай нүүр тулсан гэлээ. Ажилчдын сэтгэл зүйд нөлөөлсөн хүчин зүйл нь юу байв? 
-Манай байгууллага нийгмийн даатгалын 4 багц хуулийн хүрээнд 30 нэр төрлийн үйлчилгээг иргэдэд үзүүлж байна.  2024 онд иргэдээс ирэх гомдол санал маш их байсан. Аймгийн хэмжээнд Нийгмийн даатгалын байгууллага, Засгийн газрын гомдол мэдээллийн 1111 төвд очих гомдлоороо манайх л тэргүүлж байв.  1994 онд Нийгмийн даатгалын багц хуулийг баталж 1995 оноос хэрэгжүүлж эхэлсэн. Үүнээс хойш 29 жилийн дараа Нийгмийн даатгалын багц хууль шинэчлэгдэж, 2024 оны нэгдүгээр сарын 1-нээс хэрэгжиж эхэлсэн.

 Шинэчлэгдсэн багц хуулиуд хэрэгжиж, шинэ систем нэвтрүүлсэнтэй холбоотойгоор олон төрлийн бэрхшээл   албан хаагчдад маань тулгарсан. Үүнээс улбаатай ажилчдад ажлаас халшрах хам шинж илэрч, сэтгэлзүйн  дархлаа нь унаж эхэлсэн. Энэ нь ажлын бүтээмжид сөргөөр нөлөөлж эхэлсэн. 

Ажилтнуудаасаа сэтгэл зүйн  суурь түвшний судалгаа авахад сэтгэлзүйн дархлаа нь суларсан, ажлаас халшрах шинж нийт ажилчдын 64 хувьд илэрсэн. Энэ байдлыг даван туулахын тулд байгууллагад байгаа боломжоо ашиглаж, сэтгэл зүйч ажилтнаараа “Сэтгэл зүйн дархлаатай хамт олон” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлсэн. Төслийн үр дүнд ажилтнуудын ажилдаа хандах хандлага эерэг болж, ажлын байрны уур амьсгал мэдэгдэхүйц сайжирсан.

Энэ төслөөрөө  судлаач албан хаагчид маань 2025 онд Монгол Улсын Төрийн албаны зөвлөлийн 30 жилийн ойн арга хэмжээний хүрээнд  зохион байгуулсан “Төрийн албаны реформ бидний шийдэл” эрдэм шинжилгээний бүтээлийн уралдаанд оролцож, улсын хэмжээнд хоёрдугаар байрт шалгарсан.  

-Нийгмийн хөгжил, хүн ам нэмэгдэхийн хэрээр иргэд төрийн байгууллагаас авах үйлчилгээний хэрэгцээ, шаардлага эрс нэмэгдэж байна. 

-Яг тийм.  Өнөөдөр үйлчилгээний төрөл, хүртээмж, хурд бүгд сайжрах шаардлагатай болсон.  Иргэд ил тод, түргэн шуурхай, хүртээмжтэй үйлчилгээг илүүтэй хүсдэг болсон нь төрийн байгууллагуудын үйл ажиллагааг шинэ шатанд хөгжүүлэх шаардлагыг бий болгож байна. 

Жишээлбэл, манай байгууллагаас 2000-аад оны үед төрсөн ээжүүд үйлчилгээ авч эхэлсэн. Тэд төрийн үйлчилгээг авахдаа маш хурдтай цахим байдлаар авахыг шаардах болсон учраас бид тэрхүү хэрэгцээ шаардлагад нийцсэн техник технологи, системийн шинэчлэлийг эхлүүлсэн. Цогц, бодит цагийн горимтой шинэ үйлчилгээний систем рүү шилжсэн.  Нэг үгээр хэлбэл, энэ өөрчлөлттэй холбоотойгоор ажилтнууд маань өөрчлөгдөж, хөгжих шаардлага гарсан. 

Төрийн байгууллага иргэн төвтэй төрийн үйлчилгээг үзүүлнэ гээд иргэддээ маш их анхаарал хандуулдаг. Хувийн хэвшлийн байгууллагууд үйлчлүүлэгч бол  хаан гэсэн уриатайгаар үйлчлүүлэгчээ нэгдүгээрт тавьдаг. 

Тэгвэл  энэ хугацаанд бидний олж  хараагүй зүйл нь юу байна вэ гэхээр ажилтан ажилдаа сэтгэл ханамжтай  байна уу, ямар асуудал  тулгарч байна вэ, асуудал байвал түүнийг нь хамтдаа шийдэхэд  удирдлагын зүгээс ямар боломж гарц, гаргалгаа байна вэ гэдгийг орхигдуулсан байна. Ер нь  ажилчид ажлаас халшрах хам шинжид өртөөд сэтгэл зүйн дархлаа нь унаад байгаа асуудал төрийн гэлтгүй хувийн хэвшлийн байгууллагуудад ч  байна. 

-Төслийн эцсийн  зорилго  юу вэ? 
-Төслийн хүрээнд хийсэн нэг томоохон ажил нь нийгмийн бодлогын салбарын албан хаагчдаас сэтгэл зүйн дархлааны түвшин, байгууллагын стрессийн тогтоох суурь судалгааг авсан. Ийм төрлийн судалгааг  өмнө нь хийж байгаагүй юм билээ.

Энэ суурь судалгаан дээрээ үндэслэн сэтгэл зүйн эрүүл мэндийг дэмжих замаар төрийн байгууллагын бүтээмжийг нэмэгдүүлэх зорилготой.

Яг энэ судалгаанд дээрээ үндэслэн “Хүн амын бүлэг, хүний нөөцийн хөгжлийн хөтөлбөр”-ийн хүрээнд төсөл бичиж аймгийн удирдлагуудад танилцуулахад нааштайгаар хүлээн авснаар бодлогын түвшинд хэрэгжүүлж эхлээд байна. 

Манай аймгийн хувьд нийгмийн салбарын ажилтнуудад чиглэсэн Багш, Эмч хөтөлбөр хэрэгжиж байсан. “Хүн амын бүлэг, хүний нөөцийн хөгжлийн хөтөлбөр”  нь хүн амын бүх бүлэг, нийгмийн салбарын хүний хөгжлийг дэмжсэн цогц хөтөлбөр гэдгээрээ онцлог. Өөрөөр хэлбэл, нийгмийн бүх сегментийг хамруулахаараа онцлогтой. 

Манай байгууллага Монголын бүтээмжийн төвтэй хамтран төрийн бүтээмжийг  нэмэгдүүлэхийг зорьж ажилладаг. Бүтээмжийн хөдөлгөөн бол бүх нийтийн анхаарах сэдэв юм. Уг төвөөс шилдэг чанарын дугуйланг шалгаруулах үйл ажиллагааг жил бүр зохион байгуулдаг юм. 2024 онд “Бүтээмжийн хувьсгал” зөвлөгөөнд оролцож ажиглалт хийсэн юм. Шилдэг чанарын дугуйлангийн бүтээлүүд өртөг хэмнэж, үр ашиг нэмэгдүүлэх санаанууд байдаг бөгөөд томоохон бизнесийн салбарын байгууллагууд оролцдог бөгөөд Төрийн байгууллага уг уралдаанд оролцож байгаагүй юм билээ. 

2024 онд “Эрдэнэт үйлдвэр” ТӨҮГ бүтээмжээ нэмэгдүүлсэн шилдэг хамт олноор шалгарсан. Үүнд бид дүгнэлт хийж төрийн үйлчилгээний гарц бол оролцогч талуудын сэтгэл ханамж учраас төрийн албан хаагчдын сэтгэл ханамж, үйлчлүүлэгчийн сэтгэл ханамж, ажилтны сэтгэл ханамжийг хэмжиж үүн дээр анхаарч чадвал үр дүн гарч, төрийн бүтээмж нэмэгдэх юм байна гэдгийг олж харсан.  Ингээд 2025 онд Үндэсний шилдэг чанарын дугуйлан шалгаруулах уралдаанд манай байгууллага оролцож, гуравдугаар байрт шалгарсан. 

Мөн нэгдсэн менежментийн тогтолцоог хэрэгжүүлэн ажилладаг. Олон улсын Чанарын менежментийн тогтолцоо ISO 9001:2015 стандартыг 2017 оноос, олон улсын Авлигын эсрэг үйл ажиллагааны ISO37001:2016 стандартыг 2023 оноос тус тус үйлчилгээндээ нэвтрүүлж, нэгдсэн менежментийн тогтолцоог хэрэгжүүлдэг хөдөлмөрч, бүтээлч, шинийг санаачлагч хамт олон юм. Гэр бүл-хүүхэд хөгжлийн хөтөлбөр 2024 онд амжилттай хэрэгжүүлж, хүүхдийн өрөөтэй төрийн захиргааны байгууллага болсон. Эрүүл мэндийг дэмжигч байгууллагаар 2023, 2024 онд  шалгарсан. Байгууллагын үйл ажиллагаанд  дэмжлэг үзүүлж, ажилтнуудыг оролцоог хангаж, ажлыг ачааллыг тэнцвэржүүлэх зорилгоор  13 зөвлөл, хороо, бүлэг ажилладаг. “Төрийн албан хаагчийн манлайлал”-ын зорилтыг хангаж ажилладаг хамт олноороо бахархдаг. 

-Одоо тулгамдаж байгаа бэрхшээл юу байна вэ? 
-Одоо ажил олгогчоос шалтгаалсан хүндрэлүүд маш их үүсэж байна. Өнөөдрийн байдлаар нийгмийн даатгалын шимтгэлийн  өрийн хэмжээ 9,2 тэрбум төгрөг байна. Даатгалын үндсэн зарчим нь иргэн , ажил олгогч нигмийн даатгалын шимтгэлээ хуулийн хугацаанд төлж, хуульд заасан болзлын дагуу тэтгэвэр, тэтгэмж, төлбөр авах эрх нь үүсэж, нийгмийн эрсдэлээс хамгаалагддаг.  Гэтэл ажил олгогч хуулиар хүлээсэн үүргээ биелүүлээгүйгээс өр авлага үүсдэг. Шимтгэлийн өр үүсгэснээс шалтгаалан иргэдэд эрх нь зөрчигдөх нөхцөл үүсэж байна. 
Нийгмийн даатгалын санд төлсөн шимтгэлд үндэслэн иргэдийн нийгмийн баталгаа хангагддаг тул ажил олгогч нарыг нийгмийн хариуцлагаа ухамсарлан шимтгэлээ хулийн хугацаанд төлөхийг уриалж байна. Тайлант жил дусаж байгаатай холбогдуулан шитгэлийн өрөө барагдуулаарай. 

-Орон нутгаас танай байгууллагын үйл ажиллагаанд ямар чиглэлээр дэмжлэг үзүүлж байна вэ? 
-Орон нутагтаа үйл ажиллагаа явуулж  байгаа төрийн  байгууллагуудыг босоо, хэвтээ удирдлагатай гэхгүйгээр аймаг орон нутгаас маш сайн дэмждэг. 2018 оноос орон нутгийн төсвийн хөрөнгө оруулалтаар “Нийгмийн даатгалын төлөөлөгч”  хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж байна.

Энэхүү хөтөлбөр нь Залуучуудын хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих, Ажилгүйдлийг бууруулах бодлогуудтай уялддагаараа онцлог.  Хөтөлбөрийн хүрээнд манай байгууллага дээр таван  гэрээт ажилтан хөдөлмөрийн хөлс түүнтэй адилтгах орлогын доод хэмжээгээр цалинжиж, төрийн албанд бэлтгэгдэж байна.  2018 оноос хойш 63 залуу төгсөгч төрийн албанд бэлтгэгдэж,  төрийн жинхэнэ албан хаагч болсон байгааг хараад төрийн албаны залгамж халааг бэлтгэж, хөдөлмөрийн зах зээлд залуусыг дадлагжуулж ажилласан хамт олноороо бахархдаг. 
 Мөн  тэтгэврийн архивыг цахимжуулах хөтөлбөрийн хүрээнд дэмжлэг үзүүлж,  19 мянган тэтгэвэр авагчийг хувийн хэргийг цахимжуулах ажил үргэлжилж  байна.  Төрийн албан хаагчдын ачааллыг бууруулах механик үйл ажиллагааг багасгах, иргэд  цахим хувийн хэргээсээ мэдээллээ хэвлэж авах боломжийг нээж байгаагаараа онцлогтой юм.  

-Танай байгууллагын үйлчилгээний цар хүрээ хэр вэ? 
2025 онд Нийгмийн даатгалын санд 218.8 тэрбум орлого төвлөрүүлж, 253.2 тэрбум төгрөгийн тэтгэвэр, тэтгэмж олгох төлөвлөгөөтэй ажиллаж байна. Орхон аймгийн 1407 гаруй ажил олгогч, 27 мянган албан журмын даатгуулагч, 4 мянга гаруй сайн дурын даатгуулагч хамрагдаж, давхардсан тоогоор 32 мянган даатгуулагчид тэтгэвэр, тэтгэмж олгож иргэдийн эдийн засгийн эрсдэлийг хааж ажиллаж байна. 
Иргэд-даатгуулагчийн хүлээлтэд хүрсэн төрийн үйлчилгээг үзүүлэхэд албан хаагчдын оролцоо, манлайллыг дэмжих, үйлчилгээгээ сайжруулах нийгмийн хэрэгцээ үүсэж байна. Ажилтан, албан хаагч бүрд бүтээмжит, манлайлагч чанар байдаг. Түүнийг дэмжиж, өнгөлж өгөх нь удирдлага хүний үүрэг гэж боддог.